Türkiye'nin çeltik üretiminde yüzde 40 paya sahip olan Edirne’de, sektördeki tüm paydaş temsilcilerinin katılımlarıyla gerçekleştirilen toplantıda, çeltiğin geleceği konuşuldu.

İpsala Ticaret Borsası ev sahipliğinde gerçekleştirilen toplantıya; TMO Genel Müdür Yardımcısı Cihan Soyalp beraberinde TMO Genel Müdürlüğü yetkilileri, İpsala Kaymakamı Ali Uysal, İpsala Belediye Başkanı Mehmet Kerman, İpsala Ticaret Borsası Başkanı İbrahim Girgin, İpsala Ticaret Borsası Meclis Başkanı Necati Görür, Edirne Ticaret Borsası (ETB) Yönetim Kurulu Başkanı Özay Öztürk, Edirne Ticaret Borsası (ETB) Yönetim Kurulu Üyesi Eray Karaca, TMO Edirne Şube Müdürü İbrahim Duman, İpsala TMO Ajans Müdürü Hilmi Narcu, Keşan TMO Ajans Amiri Ali Gücüyener, İpsala Ziraat Odası Başkanı Hüseyin Darcan, bölge ziraat odası başkanları, İpsala Çeltik Üreticileri Birliği Başkanı Sedat Balcılar, Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü Çeltik Bölümünden Dr. Halil Sürek, Hamzadere Sulama Birliği Başkanı Seçkin Şimşek, Edirne Köy Koop. Başkanı Ahmet Erken, Pirinç Değirmencileri Derneği Yönetim Kurulu Başkanı Birol Kocaman, sanayiciler ve bölgenin önde gelen çeltik üreticileri katıldı.

Toplantının açılış konuşmasını yapan İpsala Ticaret Borsa Başkanı İbrahim Girgin, Dünya’nın gündeminde su, gıda ve enerjinin olduğunu belirterek şunları kaydetti: “Yakın dönemde yaşanan Katar Krizi gıdanın ne kadar önemli olduğunu hepimize öğretti. Gıda olmazsa olmazımız. Artık ülkeler diğer ülkelerden toprak kirama yoluna gidiyor. En son örneği Çin ve Ukrayna arasında oldu. Türkiye de bu yöntemi kullanan ülkeler arasında. Burada bulunanlar arasında yurt dışında arazi kiralayan ve faaliyet gösterenlerimiz mevcut. Amaç; gıdanın güvenliği. Gıda olmadan hiçbir şey olmuyor. Toprak geleceğimizin en değerli ham maddesidir. Çeltik ürünü topraktan soframıza gelinceye kadar meşakkatli aşamalardan geçiyor, zor bir bitki. Son dönemlerde yabancı ot ile mücadelede ciddi bedeller ödüyoruz. Bunun yanında soluk alabilmek için kendimizi de yenilememiz lazım. Yenilenemezsek, yeniliriz. Kazançlarımızdan geleceğe yatırım yapmamız şart. Bölgemizde hasat çok yeni, iklim olayları dolayısıyla gecikti. Eylül ayı başında olması gereken hasat, sonuna sarktı. Piyasalar dünya fiyatlarına yakın fakat altında seyrediyor. Dünya’dan pirinç getirseniz bu fiyata getiremezsiniz diye düşünüyorum.” dedi.

Toplantının geleneksel hale geldiğini ifade eden TMO Genel Müdür Yardımcısı V. Cihan Soyalp yaptığı konuşmada; “Bizler bu sektörde olduğumuz sürece bu tür toplantıları hem sizin ayağınıza gelerek hem de temsilcilerinizi Ankara’ya çağırarak yapacağız. Çünkü sahada olan sizlersiniz. Birebir sektör temsilcilerini dinlemek gerekiyor. 28 Eylül’de de Ankara’da geniş kapsamlı bir toplantımız olacak. Hasat başladığında Gönen ilçemizdeydim ve gerçekten hasadımız çok yeni. TMO olarak Türkiye genelini takip ediyoruz ve hasat oranımız henüz yüzde 13’lerde seyrediyor. Üretimin yoğun olduğu burada da yeni başladı ve yavaş ilerliyor. İşin çok başındayız. Bu anlamda biz, sizleri dinlemeye geldik. Nedir, ne değildir, bizden bir talebiniz var mı bunların hepsini dinlemeye geldik. Ben genel bir kaç bilgi vereyim. Akabinde üreticilerimizi dinleyelim. Geçen yıl üreticimize ücretsiz depolama ve avans imkanı sağlamak için Eylül ayının ortasında emanet alım dediğimiz sistemi devreye soktuk. Fazla bir emanet alımı olmadı. 7 Ekim’de 60 randıman Osmancık çeltik için 1.675 TL, baldo için de 2.080 TL. fiyat açıklayarak 22 işyerimizde alımlara başladık. 77 bin ton çeltik alımı yaparak, toplam 120 milyon TL civarında bir ödeme yaptık. TMO olarak, hububat başta olmak üzere iştigal alanımıza giren tüm ürünleri günbegün takip ediyoruz.” dedi.

Geçen yıla göre ekilişte bir miktar azalış olduğunu dile getiren Soyalp; “Özellikle Biga ve Hayrabolu taraflarındaki üreticinin başka alternatif ürünleri tercih etme veya üretimden çekilme gibi bir tercihi yok ama su sıkıntısından dolayı bir miktar azalış var. Bu üretim sezonunda herhangi bir sıkıntı yaşanmadı. Genel anlamda üretim ve verimde bir sıkıntı yok. Biraz sonra da konuşacağımız üzere piyasa fiyatları iyi seyrediyor. Bizim tespitimiz şu şekilde, firmalar harmana çok stoklu girmediği için biraz daha alımda istekli davranıyor. Hasadın başlaması ile birlikte çok ihtiyaç olmamasına rağmen, üreticilerimizin TMO alternatifi olsun diye 12 Eylül 2017 tarihinde emanet alıma başladık. İsteyen üretici bize getirip malını ücretsiz bir şekilde bizim depomuza koyabilir. Bu nokta bilinmiyor özellikle söylemek istiyorum; bizim üreticimizin temelde iki sorunu vardır. Birincisi ürettiği ürünü koyacağı yer yoktur. İkincisi finans sorunu vardır. Biz buna bir çare olsun diye emanet alımı yapıyoruz. Deposu olmayan üreticilere bedava depo veriyoruz. İkincisi, üreticilerin acil nakit ihtiyaçları oluyor. Biz emanete mal bırakan üreticilerimize, istemesi durumunda önceki yılın fiyatı üzerinden yüzde 30 avans veriyoruz. Daha sonra fiyatımız açıklandığında mahsuplaşıyoruz. Bu uygulamayı 12 Eylül’de devreye aldık ancak şu ana kadar herhangi bir talep gelmedi. Avans kullanan ya da bizim anlaşmalı olduğumuz bankalar üzerinden malını teminat gösterip kredi çeken üreticilerimize de faizin %25’ini karşılayarak destek oluyoruz. TMO olarak bütün hazırlıklarımızı yaptık. Hasadın ilerlemesi ile birlikte tarafların görüşlerini de alarak bunu en üst makama ileteceğiz. TMO olarak her şeye hazırız diyor, teşekkür ediyorum.” dedi.

Toplantıda söz alan İpsala Çeltik Üreticileri Birliği Başkanı Sedat Balcılar, Edirne’de yaklaşık 400 bin dekar alanın hasat beklediğini ifade ederek; “Çeltik ekim döneminde havaların soğuk seyretmesi nedeniyle olgunlaşma dönemi uzadı. Geçen yıl 133 gün civarında seyreden bu süre sonunda biçmiş olduğumuz çeltiklerimizi bu yıl 146 günde ancak biçebiliyoruz. Kurutma sistemleri 12-13 saat çalışmak durumunda. Hasat gecikti ama tarlalardan gelen ürünler iyi, bereketli. Bölgemizin verim ile ilgili herhangi bir sıkıntısı yok. Üretici arkadaşlarımızın malı satmadığı aksine depoladığı yönünde söylentiler işitiyoruz. Kesinlikle böyle bir şey yok. Bizim için bu fiyatlar tatminkardır. Üretimimizin tamamını satıyoruz. 2016 yılında TMO 1,5 TL’ye aldığı herhangi bir cins çeltiği, 6 ay teminat mektubu ile yine 1,5 TL’ye satıyordu. Ama yeni uygulamayla birlikte program değişti, bu üreticiye artı yazdı. Biz çeltik üreticileri birlikleri olarak, bunu sonuna kadar destekliyoruz. 1.490 lira fiyat ile alınan Luna cinsi çeltiği TMO satarken 1.800 lira gibi fiyatlardan sattı. Sahaya hiç bir tüccar inmedi. Geçen yıl fiyatlar cinse göre değişken olmakla birlikte 1.30-1.50 TL’ye kadar düştü. Biz üreticiler olarak malımıza sahip çıkıyoruz. Fiyatlarda diretme konusunda bir iddiamız asla yok. Çeltik üreticileri birlikleri olarak TMO’dan bu sene herhangi bir fiyat açıklama talebimiz yok. Aldığınız kararları da üreticiler olarak destekliyoruz. Bu gelişmeler çiftçinin arkasında olduğunuzu gösteriyor. Biz çok memnunuz, teşekkür ediyorum.” dedi.

Edirne Ticaret Borsası (ETB) Yönetim Kurulu Başkanı Özay Öztürk de, “TMO’nun görevleri arasında, üretici açısından fiyatlar düştüğünde, tüketici açısından da fiyatlar yükseldiğinde müdahale etmek mevcut. Bu durum dikkate alındığında piyasalarda oluşan fiyatları TMO penceresinden nasıl görüyorsunuz? İlave olarak Üreticinin deposu yoksa malını depolarımızda emanete bırakabilir. Daha sonra da fiyat açıklandığında mahsuplaşma yapılıyor dediniz. TMO fiyatı, piyasa fiyatlarının altında oluştuğunda, üreticimizin de depodan malını almak istemesi durumunda nasıl bir formül geliştiriliyor?” sorularını yöneltti.

Sorulara cevap veren Soyalp: “Özellikle burada hasat henüz yeni. Şuanda bir karar alıp fiyatlar şöyledir demek doğru değil, piyasanın oturması lazım. Diğer bir konu; üretici malını depodan geri alabilir. Kendi malı üzerinden kredi de kullanabiliyor, avans ta kullanabiliyor. Kredi kullanılması bizle alakalı olan bir şey değildir. Kullanmış olduğu kredide, faizin yüzde 25’ini biz karşılayabiliyoruz. Avans sisteminde ise üretici depomuza emanet verdiği malını alması için aldığı yüzde 30 avansı kapatması lazım. Biz bu emanet sisteminin bütün ürünlerde yaygınlaşmasını istiyoruz. Üretici, ufak tefek ihtiyacını karşılamak için zor duruma düşüyor hemen fiyat açıkla diyor. Ancak avans kullansa bu ihtiyacını giderecek. Üreticimizin bu sistemi kullanmasını istiyoruz ama maalesef kullanan yok.” dedi.